Man’s desire to explore the underwater world is as old as man himself. In Greece, a country whose coastline extends over 16.000km, daily life is directly related to the sea. Enclosed and ancient, the Mediterranean Sea with its steep rocky coasts, the great depths and crystal clear waters, hides inside a magical world, unknown to most! Entry to the wonderful world of aquatic life evokes respect and solidarity to the unique world of the Mediterranean Sea and inspires the young and old to become sensitized and mobilized with regard to issues relating to the healthy future of the aquatic environment.

Slikovito priobalno naselje sa predivnom peščanom plažom. Na osnovu arheoloških pronalazaka postojanje života datira iz XIV veka. Tradicija navodi da je reka presecala naselje i nosila toliku količinu vode koja je bila dovoljna za rad radionice na vodeni pogon za preradu vunene odeće. Tristinika je deminutiv i znači mala trista (mala hidristria), dok je po drugima na ovom mestu održana bitka u kojoj je napadača bilo tri puta više od stanovnika, te da bi pobedili svaki je stanovnik morao ubiti bar tri protivnika (tris= tri + nika = pobedi!).

Antička Potidea je onovana 600 pre n.e. u korenu poluostrva Palini. Kako se da zaključiti i iz samog imena, zaštitnik grada je bio Posejdon. U toku ratnog pohoda Kserksesa protiv Grčke 480. pre n.e. grad je nakon opsade poražen. Godinu dana kasnije je sakupio svoje snage i odbranio se od opsade Atavaza. Iste godine je bio jedini grad u Makedoniji koji je zajedno sa ostalim grčkim gradovima učestvovao u borbi Plateja. Godine 349-8 pre n.e. grad sledi sudbinu ostalih gradova na Halkidikiju i uključuje se u Makedonsku kraljevinu. Nakon otprilike 40 godina napuštenosti, godine 316 pre n.e. Kasandros gradi na mestu Potideje novi grad kojem daje svoje ime Kasandrija. U periodu koji sledi sve do okupacije Makedonije od Rimljana (168. god. pre n.e.) Kasandrija se razvila u jedan od najsnažnijih gradova u Makedoniji. Najverovatnije je u ovom periodu izgrađen i kanal, koji je olakšao plovidbe, tako da je dao podsticaj trgovini i ekonomskom razvoju. Godine 168 pre n.e. grad se potčinio Rimljanima i upoznao novi procvat. Kraj razvoja grada vezanje sa napadima Huna koji su 540. godine izvršili invaziju u Makedoniju. Tako, i pored svih pokušaja Justinijana u XIV veku, izvori govore o potpunom pustošenju grada. Njegovu je tvrđavu, značajnu za bezbednost čitavog poluostrva, popravio 1407. godine Ioanis Paleologos, a kasnije i Venecijanci. Godine 1430. grad se potčinio Turcima. Ustankom iz 1821. stara utvrđenja se popravljaju i ponovo koriste, dok se smatra da je u istom periodu izvršeno novo otvaranje kanala. Godine 1821. u tvrđavi se nalaze pobunjenici sa Halkidikija koji se snažno bore pre „uništenja Kasandre“, poznatog holokausta čija se godišnjica uz veliku svečanost obeležava svakog 14. novembra. Izgradili su ga u VII veku pre n.e. Korinćani tamo gde je nekad postojao grad Palini, a zbog svog izuzetnog položaja, postao je snažan. Bio je jedini grad na Halkidikiju koji je učestvovao u borbi Palijaca, a ime mu je zapisano na Bakrenom tronošcu koji su pobednici posvetili Bogovima.

Kasteli se nalazi u oblasti Neposi i sagrađen je tokom V veka na mestu koje je naseljeno od najmanje II veka pre n.e.. Zapažanja dosadašnjeg površinskog proučavanja tvrđave su sledeća: na vrhu utvrđenog brda, prirodom i mestom nedostupnim, sagrađena je tvrđava „Kasteli“ kako je nazivaju stanovnici Paleohorija, najveća na Halkidikiju. Jedina veza brda sa planinom je uska, strma staza. Sa tri strane je okružen rekom „Paleohorinos lakos“, glavnom pritokom Havriasa, koji se glasno čuje iz dubine od 30-40 m. U velikom prečniku je okružena predelom izuzetne prirodne lepote, sa bujnim zelenilom. Tvrđava zauzima površinu od 150 hektara (na ravnom), a opasana je zidinama dugim otprilike 800-1000 metara, a visokim 4-5 metara. Izgleda da je zidina imala tri građevinske faze, koje se razlikuju po stilu i ukazuju na to koliko je puta, nakon katastrofa, ponovno građena.

Grad predstavlja najstarije naselje na Halkidikiju. U antičko doba zvao se Sermilia, a u srednjem veku Ermilia. Oblast je naseljena od praistorijskog doba. Antička Sermili se nalazila na mestu koje se danas naziva Platia Tumba. Takođe, u ovoj se oblasti nalazio i antički Kalipolis (danas arheološki prostor). Poslednjih je godina, na ovom području pronađen novčić koji datira iz 500 pre n.e. Oblast je bila parohija manastira Dohijara i iz tog je doba očuvana vodenica koja danas predstavlja turističku atrakciju. Crkva Agios Georgiosa (Sv. Đorđa) datira iz 1818. Za vreme perioda turske vladavine, Ormilia je bila mesto u kojem se 1854. iskrcao oružani korpus sastavljen od makedonskih prognanika, koji je Oton obrazovao kako bi izazvao generalni ustanak. Međutim, ovaj je ustanak ugušen od Turaka. Takođe, na istom su se mestu iskrcale i vođe kritskog ustanka (1866.-1869.), Leonidas Vulgaris i Kapetan Georgakis Mademohorianos, ali je i ovaj ustanak bio neuspešan i ugušen od Turaka skoro i pre nego što je i počeo [2]. U zgradi opštine nekada je radila osnovna škola. Zgrada je podignuta 1909. sa carskim monogramom Sultana Abdul Hamita koji datira iz 1907.

Jedan od najznačajnijih hramova koji je otkriven na Halkidikiju je taj Zeusa Amona, koji je otkriven 1969. prilikom izgradnje hotela, kada je došlo do delimičnog uništenja osnove (kripida) hrama. Arheološka ispitivanja koja su nastavljena u narednim godinama, 1970.,1971. i 1973. pokazala su da su na ovom delu poluostrva Kasandra u drugoj polovini VIII veka pre n.e., kolonisti iz grada Afitis sa Evije podigli hram Dionisu kojeg su obožavali zajedno sa Nimfama, u pećini ispod stene na jugozapadnom obronku sela. Obožavanje u pećini , gde su vernici dolazili uklesanim stepeništem, nastavilo se i tokom narednih vekova sve do II veka pre n.e. 

Na ravnici,u severnom delu sela, podignut je pred kraj V veka pre n.e. hram boga egipatskog porekla Zeusu Amona. U početku, pred kraj V veka pre n.e. sagrađen je kameni oltar, a kasnije u drugoj polovini IV veka pre n.e., pored oltara je sagrađen hram dorskog stila okružen stupovima sa kamenim pervazom (gornji deo), koji je krajem III i početkom II veka pre n.e., nakon štete koju je hram doživeo, zamenjen mermernim. Krov su krasili glineni crepovi, reljefni i ofarbani. Hram je moguće projektirati zahvaljujući arhitektonskim elementima koji su pronađeni. 

Tokom rimskog perioda (I-II vek n.e.) hram je iznova građen, od njegovih materijala su sagrađeni na južnom, užem delu dve stepenaste građevine (kerkide), dok je između njih na starom oltaru sagrađen novi, manji oltar. Vernici su verovatno sedeći na otvorenom prostoru, pratili događanja. Na osnovu arheoloških nalaza da se zaključiti da je rimski period hrama trajao sve do perioda naslednika Konstantina Velikog, kada je najverovatnije hram potpuno uništen. Deo staro-hrišćanskog kupatila koje iskopano na severnom kraju sela, verovatno je u vezi sa nastavkom obožavanja u prvim hrišćanskim vekovima, kao i u kasnijem srednje-vizantijskom periodu. Napuštanju hrama sledilo je razgrađivanje ruševina od strane monaha ruskog manastira Pantelejmon, čijoj je parohiji pripalo ovo područje. 

Antička Mendi, koja je upoznala jak ekonomski procvat zahvaljujući čuvenom mendijskom vinu, bila je jedna od kolonija koje je osnovala Eretrija na palinskom poluostrvu u VIII veku pre n.e. Glavni arheološki prostor površine 1200m x 600 m, lociran je na ravnom uzvišenju i padinama borovima prekrivenog brda koje se blago spušta ka moru. Na akropolju, Vigla, koji se uzdiže na najvišem severoistočnom delu brda, otkriveni su podzemni skladišni prostori sa keramičkom (grupe rupa-spremišta) od XII do VII veka pre n.e.. Na ravnici, poznatoj pod imenom Ksefoto, probni iskop je otkrio komad zidine klasičnog grada. 

U „predgrađu“ koje navodi Tukidid, a koje zauzima priobalni prostor, područje izvan zidina antičkog grada, ispitane su uzastopne faze stanovanja od IX do IV veka pre n.e. Na priobalnom groblju, koje je pronađeno na plaži hotela Mendi, ispitano je ukupno 241 grobnica, uglavnom male dece i beba, u velikim posudama, koje datiraju od kraja VII veka do početka VI veka pre n.e.. Posude su uglavnom ispisane, ukrašene biljnom i geometrijskom dekoracijom ili su izrezbarene i predstavljaju karakteristične primere keramičkog ritma Halkidikija. Hram antičkog grada je pronađen na peščanom ravnom rtu „Posidi“, 4 km zapadno od Mendi. Među građevinama koje su iskopane nalazi se i hram Posejdona sa početka V veka pre n.e., koji je prepoznat po nizu izrezbarenih natpisa na posudama. 

Rezultati dosadašnjih arheoloških istraživanja u Medini smatraju se od izuzetnog značaja, jer su dokazali da je stalno naselje sa intenzivno evijskim uticajem osnovano tamo već od kraja XII – početka XI veka pre n.e. Karakter ovog, tako ranog, naseljavanja još se ne može objasniti, međutim novi podaci se dodaju, ne samo onome što je poznato o evijskoj kolonijalnoj aktivnosti u oblasti Halkidikija, već i uopšteno o trgovačkim odnosima koji su se razvijali na severnom Egeju tokom „Mračnih vekova“.

Antički Akantos je bio vrhunski grad - luka istočnog Halkidikija i jedan od najznačajnijih u celoj Makedoniji. Zauzima povoljan položaj između dve obale, pored Jerisosa i drumske osovine prema Uranopolisu i Svetoj Gori. Akantos, kolonija Andrijaca po Tukididu (IV 84.1) ili Andrijaca i Halkiđana po Plutarhu (Etički spisi 30), razvija se sredinom VII veka pre n.e. na mestu praistorijskog naselja. Grad je poznat po velikom opticaju njegovog novca u antičko doba. Glavnim izvorom bogatstva grada smatra se poljoprivreda. Istorijski gledano, Akantos se pojavljuje tokom Persijskih ratova, kada se nalazi na strani Persijaca, prvo 490. uz Mardonija a kasnije, 480. na strani Kserksesa kojem pomaže da izgradi kanal na poluostrvu Akti. Kasnije učestvuje u Diličanskom savezu i pomaže Atinjanima u Peloponeskom ratu. Nakon Nikijinog mira 421. pre n.e., Akantos uživa u kratkom periodu nezavisnosti do širenja Makedonaca, kada je u IV veku pre n.e. dospeo pod njihovu kontrolu. Grad su opljačkali Rimljani oko 200. pre n.e. (Livije 31.45.15 k.e.), međutim luka je nastavila sa radom. U carskom periodu grad je postao rimska provincija (conventus rimskih građana). Srebrni novčići prvi put su kovani u Akantosu oko 530. pre n.e. i to u velikim količinama, a po uzoru Eviju. Oko 424. pre n.e. primećuje se izvesna promena u kovanju novca u Akantosu, počinju da se upotrebljavaju feničanski uzori. Poslednje kovanje novca u Akantosu mogu se smestiti u sredinu IV veka pre n.e.

Manastir Zigos (Frankokastro) se nalazi odmah izvan granica Svete Gore. Radi se o starom svetogorskom manastiru koji je osnovan sredinom X veka, a uništen je nešto pre 1198. Sačuvano je njegovo utvrđenje sa deset tornjeva koje okružuje površinu od 55 hektara. Glavna crkva, građevina iz prve četvrtine XI veka, sačuvana je do visine od 4 metra. To je hram u obliku krsta, sa dve crkvice-grobnice a sastoji se od četiri građevinske faze. X Inspektorat vizantijskih starina redovno vrši iskope radi pronalaženja i proučavanja građevinske istorije srednje-vizantijskog manastira Zigos, kako navodi arheolog Joakim A. Papangelos.

Olintos je antički grad na Halkidikiju, izgrađen u plodnoj ravnici, u centru Toronejskog zaliva, u osnovi poluostrva Palini (današnja Kasandra) na udaljenosti od 60 stadijuma (otprilike 11,5 km) od mesta Potidea i 4 km od mora. 

Istorijski podaci 

Područje je nastanjeno od novog kamenog doba (5300-4500 pre n.e.), reč „Olintos“ je pragrčka i najverovatnije znači „divlja smokva“. Po predanju tako ga je nazvao Olintos, sin boga reke Strimonas. Herodot navodi da su grad naselili Voti iz Imatije u VII veku pre n.e. 

Oblast je pripadala jednom tračkom plemenu, Votima, kojima je pripadala do 479. pre n.e. Te je godine persijski vojskovođa Artavazos naslutio da se priprema odvajanje od Velikog Kralja. Artavazos je poklao stanovništvo i pusti grad predao okolnim Halkiđanima. Kao član Atinskog saveza, Olintos mora da je bio dosta beznačajan, jer se navodi da je doprinosio 2 Talanta, dok su susedne Skioni, Mendi i Toroni davale 9,8 i 6 svaka. 

Godine 432. potaje sedište „Zajednice Halkide“ koja je osnovana na inicijativu makedonskog kralja Perdikasa, što je za posledicu imalo doseljavanje mnogobrojnih Halkiđana iz okolnih naselja. Iste se godine definitivno odvaja od Atinskog saveza. Brasida ga je koristio kao bazu za svoj pohod u 424. 

U IV veku poprima značajnu političku snagu, kao prestonica Zajednice Halkide. Svedočenja o aktivnostima Zajednice Halkide, mogu se pronaći od doba Nikijinog mira (421 pre n.e.), kada se Halkiđani diplomatski zajednički kreću i priključuju savezu Argos. Pronađeni su novčići saveza koji sigurno datiraju iz 405. pre n.e. Nakon peloponeskog rata razvoj zajednice je bio brz. Oko 390. pre n.e. Halkiđani sklapaju značajan dogovor sa makedonskim kraljem Amintasom i do 382. su u savez Halkide uključili mnoge grčke gradove zapadno od Strimonasa, među kojima i grad Pelu. 

Te godine (382 pre n.e.) Sparta je popustila molbama Akantosa i Apolinije, koji su se bojali okupacije od strane Halkiđana, da se bori protiv Olintosa. Nakon trogodišnjeg rata bez pobednika, Halkiđani su se dogovorili da ukinu zajednicu (379). Ukidanje je bilo „formalno“ jer dve godine kasnije nailazimo na zajednicu među članovima Atinskog nautičkog saveza (378.-7.). Dvadeset i dve godine kasnije, tokom vladavine kralja Filipa u Makedoniji, Dimosten prikazuje Olintos jačim nego pre doba Spartanske kampanje. Grad, po opštem priznanju, je bio najveći, a zajednica je obuhvatala 32 grada. 

U ratu koji je izbio između Atine i njenih saveznika 357.-55., Olintos je u početku bio saveznik Filipa. Kasnije, Halkiđani uplašeni jačanjem snage Filipa, sklapaju savez sa Atinom, međutim i pored svih pokušaja Atine, a posebno Dimostena, grad se predao Filipu (348.) koji ga je potpuno prekopao. 

Arheološki elementi 

Grad je u klasičnom periodu bio izgrađen u skladu sa Ipodamskim sistemom, na površini 600m x 300m, sa stambenim četvrtima koje su bile odeljene horizontalnim i vertikalnim ulicama. Vredno je spomena da nije pronađen gradski teatar. Kuće su bile dvospratne, sa unutrašnjim dvorištem. Na jugu se nalazila agora, a na istoku kuće bogataša. Među iskopanim vilama su i one Nevine Sreće, Glumca, kao i Blizanaca ljubavi. U njima su pronađeni podovi od mozaika, posude, nakit i glinene figurine. Prvi arheološki nalasci su videli svetlo dana 1928. Noviji iskopi su izvršeni u deceniji 90.-tih.  

Arheološki muzej Olintosa 

Na arheološkom prostoru antičkog Olintosa od 1998. radi Arheološki muzej. Cilj mu je da posetiocima pruži potpun uvid u istoriju antičkog garda, kao i da opiše iskope i rekonstrukciju. Sve to se radi isključivo audiovizuelnim sredstvima .